Zakończyliśmy XV DNI PAMIĘCI

02 lutego, 2025

Dokładnie 20 lat temu Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datę obchodów tego święta wyznaczono na 27 stycznia, co oczywiście nie jest przypadkowe – właśnie tego dnia 80 lat temu Armia Czerwona otworzyła bramy obozu Auschwitz-Birkenau. Także dla nas rok 2025 jest rokiem okrągłej rocznicy – 15 lat temu Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce zorganizowało pierwsze Dni Pamięci – łódzkie obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu.

XV Dni Pamięci powstały we współpracy TSKŻ, Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi i Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi. W dniach od 24 do 27 stycznia 2025 roku organizatorzy i partnerzy jubileuszowej edycji przygotowali liczne wydarzenia: wykłady, koncerty i spotkania, które – podobnie jak w zeszłych latach – cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. Dowiodła tego kolejka w dniu rozpoczęcia wydawania wejściówek – bilety na sceniczne wydarzenia rozeszły się w 2 godziny od momentu otwarcia kasy teatralnej!

Postanowiliśmy, aby nasz tegoroczny program był wołaniem o pamięć, ale i o życie. To życie może być różne, pełne zakrętów, ale to wciąż życie, o które należy dbać – najwyższa wartość. Świat wszedł w czas kolejnych wojen. Znamy to z historii, a ona się powtarza na naszych oczach. Zarówno program głównych obchodów, jak i specjalny pakiet edukacyjny są poświęcone temu, by dostrzec człowieka w każdym wymiarze. Szukamy w życiu dialogu i jedności. O tym chcemy wszystkim przypomnieć – podkreślił prezes TSKŻ Artur Hofman.

Uroczyste obchody tegorocznych Dni Pamięci rozpoczęły się w piątek 24 stycznia koncertem w wykonaniu Izabeli Szafrańskiej z zespołem. Przed rozpoczęciem występu na Dużej Scenie Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi zebranych przywitała p.o. dyrektora teatru Małogrzata Kowalska, po której głos zabrała wiceprezes TSKŻ Klaudia Klimek. O tym, jak ważna jest pamięć wspomniała również Dyrektor Departamentu Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi Małgorzata Kania. Na scenie pojawiła się także koordynatorka projektu Magdalena Majsterkiewicz, która oficjalnie otworzyła XV edycję Dni Pamięci. Koncert Izabeli Szafrańskiej „Żydowska ulica/Jewish Street” wywarł ogromne wrażenie na publiczności, która obdarowała artystów gromkimi brawami.

W sobotę 25 stycznia na Scenie Kameralnej Teatru im. Stefana Jaracza zaprezentowany został spektakl „Obóz” w wykonaniu Teatru Nobilis. Przedstawienie porusza bardzo ważny we współczesnym świecie temat wojny i traumy nią spowodowanej. Jest to historia Ludy, która podczas drugiej wojny światowej razem z matką Hanną trafiła do obozu Auschwitz-Birkenau. Po wojnie słuch o Hannie, która opuściła Birkenau w marszu śmierci, zaginął, a Luda musiała uczyć się żyć w powojennym świecie. Pomagała jej w tym osoba zastępująca matkę – pani Bogumiła. Los sprawił, że wiele lat później biologiczna matka odnalazła się, a Luda, zwana w Polsce Lidią musiała podjąć decyzje: kto jest dla niej prawdziwą matką? Przez tę pełną emocji historię przeprowadzili widownię wspaniali aktorzy: Agnelika Okroj, Agnieszka Babicz-Stasierowska i Piotr Lewicki.

Teatralnym przeżyciom nie było końca – następnego dnia na Małej Scenie Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi wystąpił Łukasz Lewandowski w swoim monodramacie „Historia Jakuba”. Sztuka w reżyserii Aldony Figury oparta na dramacie Tadeusza Słobodzianka o tym samym tytule, opowiada historię księdza i filozofa, który pewnego dnia dowiaduje się, że wcale nie jest tym, kim jest. Bohater podejmuje zatem niełatwą próbę poznania swej prawdziwej tożsamości. Jednak odkrywanie na nowo swoich korzeni, konieczność zdefiniowania wiary, narodowości i pochodzenia, a nade wszystko logiczne połączenie tego wszystkiego z dotychczasowym życiem, okazuje się raz straszne, raz śmieszne.

Najważniejsze uroczystości miały miejsce 27 stycznia na Stacji Radegast, skąd wyruszały transporty Żydów do obozów zagłady. Jak co roku przedstawiciele organizacji żydowskich, władz wojewódzkich, miejskich i państwowych, złożyli wieńce w hołdzie ofiarom ludobójstwa. W uroczystości wzięli udział m.in. wicewojewoda łódzki Marek Mazur, Dyrektor Departamentu Dyplomacji Kulturalnej i Promocji Polski MSZ Piotr Erenfeicht, senator Krzysztof Kwiatkowski, wicemarszałek województwa łódzkiego Agnieszka Ryś i wiceprezydent Miasta Łodzi Adam Pustelnik. Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce reprezentowali Sekretarz ZG Ewa Prończuk i członek ZG Jacek Młynarski. W intencji wszystkich ofiar Zagłady modlitwę zmówili rabin łódzkiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej Dawid Szychowski oraz Biskup Pomocniczy Archidiecezji Łódzkiej ks. Piotr Kleszcz.

W finałowy wieczór na Dużej Scenie Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi odbył się koncert z udziałem światowych gwiazd – aktorki i piosenkarki, gwiazdy nowojorskiego Broadway’u Danielli Rabbani i pianisty, znawcy muzyki żydowskiej Neala Brostoffa. Amerykańskim muzykom towarzyszyli: Sebastian Wypych – kontrabas, Grzegorz Lalek – skrzypce oraz Piotr Kopietz – bandoneon, a także artyści z Chóru Młodzieżowego „Łódzka Fabryka Dźwięku”, w tym soliści: Leon Mierzwiński z SP im. Władysława Jagiełło w Starych Skoszewach, którego przygotowała Paulina Kubiak oraz Władek Fałek z Zespołu Szkół Muzycznych im. Stanisława Moniuszki w Łodzi, przygotowany przez mgr Beatę Kurman.

Pamiętajmy, że zarówno w obozach, jak i w gettach, poza śmiercią było również życie. Ludzie tworzyli, kochali się. Dzisiaj posłuchamy utworów stworzonych właśnie w obozach i gettach – przekazał zebranym członek ZG TSKŻ Jacek Młynarski.

Będziemy przypominać to, że ci którzy ponieśli ofiarę życia albo została złamana ich psychika, byli często dziećmi, młodymi ludźmi, którzy mieli swoje marzenia, swoje pragnienia i swoje życie – dopełniła poprzednią wypowiedź p.o. dyrektora Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi Małgorzata Kowalska.

Na scenie wybrzmiały żydowskie melodie – te mniej, jak i bardziej znane – łączące żywiołowe brzmienia z melancholijnymi dźwiękami piosenek śpiewanych w języku jidysz. Rabbani – znana nie tylko ze światowej klasy kina, ale też z występów w National Yiddish Theatre Folksbiene – oczarowała łódzką publikę. W Gali Finałowej wzięli udział reprezentanci Urzędu Miasta Łodzi i łódzkiego Urzędu Marszałkowskiego, a także przedstawiciele dyplomacji i władz państwowych.

W przestrzeniach Teatru im. Stefan Jaracza w Łodzi można było zapoznać się z autorską wystawą „JAKA PAMIĘĆ? Jeżeli nie ja dla mnie – to kto? Jeżeli ja tylko dla siebie – to kim ja jestem?”. To cykl rzeźb poświęconych tematyce pamięci. Synteza pamięci zawarta w rzeźbach tworzących cykl pochodzi z kilku źródeł: z przeżytego przeze autorkę, Tatianę Nowak, własnego życia widzianego z perspektywy dojrzałego człowieka oraz z opowieści dziadków i rodziców, których słuchała przez lata, a dużo później, przez kolejne lata, osadzała je w kontekście historii. Kolejnym ważnym źródłem tych badań nad historią człowieka i ludzkości jest teologia, a szczególnie szeroko pojęta judaistyczna myśl religijna. W finisażu wystawy, który miał miejsce w niedzielę 26 stycznia, wziął udział rabin Dawid Szychowski, który na prośbę rzeźbiarki zaprezentował dźwięki szofarów, będących częścią prezentowanych figur.

Dni Pamięci posiadały też odsłonę edukacyjną, na którą złożył się cykl warsztatów, zorganizowanych przez Muzeum Miasta Łodzi i  Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne. W warsztatach przybliżających historię i kulturę żydowską udział wzięło kilkaset uczniów szkół podstawowych i licealnych. Na szczególną uwagę zasługiwało przygotowane przez Fundację „Moor-is” widowisko muzyczne „Na tropie jidyszowej wiewiórki”, które odbyło się na Scenie Kameralnej Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi. Przedstawienie z elementami storytellingu, które powstało w oparciu o książkę „Dziennik wiewiórki” Sonii Kantor, zachwyciło najmłodszych widzów. W ramach Pakietu Edukacyjnego Dni Pamięci na Dużej Scenie łódzkiego teatru zaprezentowany został również spektakl „Obóz” w wykonaniu aktorów Pomorskiego Teatru Nobilis.

Dziękujemy wszystkim współorganizatorom i partnerom, a także wszystkim pracownikom muzealnym i Teatru im. Stefana Jaracza, bez których wsparcia XV Dni Pamięci nie mogłyby się odbyć!

Organizatorzy:

Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce

Teatr im. Stefana Jaracza w Łodzi

Współorganizatorzy:

Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi

Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi

Muzeum Getta Warszawskiego

Partner strategiczny:

Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce

Partnerzy:

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Żydowski Instytut Historyczny

Fundacja Meritum

European Jewish Association

Muzeum Miasta Łodzi

Centrum Dialogu Łódź

MWM PR

Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu

Chór Młodzieżowy „Łódzka Fabryka Dźwięku”

Zespół Szkół Muzycznych im. S. Moniuszki w Łodzi

Jewish Music Foundation

Best Art Concept – Sebastian Wypych

Stowarzyszenie Dzieci Holocaustu w Polsce

Stowarzyszenie Drugie Pokolenie

Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II WŚ

Patronat medialny:

Słowo Żydowskie

Radio Łódź

TVP3 Łódź

e-teatr.pl

XV Dni Pamięci objęte zostały honorowym patronatem Prezydent Miasta Łodzi Hanny Zdanowskiej oraz Marszałek Województwa Łódzkiego Joanny Skrzydlewskiej. Projekt realizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.