by tskzJuż 18 października swoją premierę będzie miała książka „Anne Frank i jej towarzysze. Bohaterowie „Dziennika” w obozach zagłady”, której autorem jest Bas von Benda-Beckmann, wydanej nakładem wydawnictwa Replika. TSKŻ objął patronatem tę publikację.
„Dziennik” Anne Frank – młodej Żydówki zmuszonej ukrywać się wraz z rodziną przed ogarniającym świat niemieckim szaleństwem– stał się wyjątkowym, dramatycznym świadectwem epoki. Ostatni wpis do niego nosi datę 1 sierpnia 1944 roku. Trzy dni później wszyscy ukrywający się w „oficynie” wraz z rodziną Franków zostali aresztowani. Co było potem?
27 stycznia 1945 roku Otto Frank doczekał wyzwolenia z obozu koncentracyjnego Auschwitz. Natychmiast rozpoczął poszukiwania informacji o tym, co stało się z jego żoną Edith, córkami Margot i Anne oraz czterema innymi osobami, z którymi przez dwa lata ukrywał się przy ulicy Prinsengracht w Amsterdamie. W kilka miesięcy później przekona się, że pozostał jedynym, który przeżył Holokaust.
Niniejsza książka stanowi pogłębioną kontynuację poszukiwań rozpoczętych przez Otto Franka. Bazując na szczegółowych badaniach archiwalnych oraz dostępnych świadectwach odnośnie do dalszych losów ośmiu osób ukrywających się „oficynie”, autor rekonstruuje ich dzieje po aresztowaniu.
Efektem jego śledztwa jest porażająca relacja o życiu w obozach zagłady. Tym wnikliwsza i aktualniejsza, że mimo upływu tak wielu lat udało się mu dotrzeć do nowych informacji na temat życia i śmierci Anny Frank oraz jej współmieszkańców z „oficyny”.
Bas von Benda-Beckmann pracuje w Amsterdamie jako badacz w NIOD Institute for War, Holocaust and Genocide Studies – interdyscyplinarnym, międzynarodowym centrum gromadzenia archiwaliów i badań nad historią wojen światowych, masowej przemocy i ludobójstwa oraz ich długofalowych konsekwencji społecznych. W 2010 roku obronił doktorat na temat niemieckiej historiografii bombardowań alianckich. Jest także autorem pracy na temat historii holenderskiego ruchu oporu i powojennych konfliktów pamięci.
Fragment rozdziału Życie w ukryciu i aresztowanie
Miep Gies pracowała na pierwszym piętrze, gdy nagle drzwi się otworzyły. Agenci przeszli do biura Victora Kuglera, który objął stanowisko dyrektora. Przesłuchali go i zabrali ze sobą, by przeszukać budynek. W trakcie tej inspekcji doszli do pomieszczenia z obrotowym regałem, który blokował wejście do kryjówki w oficynie. Odkryli tajne wejście i zaskoczyli ukrywające się tam osoby.
Otto Frank wspominał później, że w chwili aresztowania przebywał w górnej części tajnej oficyny, gdzie pomagał Peterowi w nauce w jego pokoju i właśnie zwrócił mu uwagę na błąd w dyktandzie, gdy nagle usłyszał, że ktoś wbiega po schodach. „Nagle ktoś wbiegł po schodach, a potem drzwi się otworzyły i stanął przed nami mężczyzna z pistoletem w ręku. Wszyscy byli zebrani na dole. Moja żona, dzieci i van Pelsowie stali z podniesionymi do góry rękami”41. Wkrótce potem do pokoju wprowadzono także Fritza Pfeffera. Austriacki esesman Hauptscharführer Karl Joseph Silberbauer, który był dowódcą, skonfiskował im wartościowe przedmioty i wytrząsnął zawartość teczki Ottona, w której Anne trzymała również swoje pamiętniki. Dzienniki Anne upadły na drewnianą podłogę i zostały później odnalezione przez Miep Gies i Bep Voskuijl. Wszyscy ukrywający się i dwaj pomagający im mężczyźni, Victor Kugler i Johannes Kleiman, zostali aresztowani. Razem zostali zabrani do budynku Zentralstelle für jüdische Auswanderung (Centralne Biuro do Spraw Migracji Żydowskiej) w Amsterdamie przy Adama van Scheltemaplein 1, gdzie zostali zamknięci w jednym dużym pomieszczeniu, a później po kolei byli pojedynczo przesłuchiwani.
Chwila aresztowania wyznacza ważny moment w historii Anne Frank i innych ukrywających się osób. Jak Silberbauer wpadł na trop ukrywających się ludzi? Czy byli oni zdradzeni, a jeśli tak, to przez kogo? – to pytania, które wciąż budzą wiele emocji. Na przykład w biografiach Anne Frank autorstwa Carol Ann Lee i Melissy Müller, wysuwane są różne teorie na temat tego, kim mógł być ewentualny „zdrajca”’. Także Niderlandzki Instytut Dokumentacji Wojennej (obecnie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocausten Genocidestudies) opublikował raport, w którym rozważane są różne scenariusze. W 2016 r. Gertjan Broek opublikował na zlecenie Fundacji Anne Frank raport badawczy, w którym przedstawiono nowy scenariusz. Wtargnięcie policji nie musiało być wynikiem zdrady, ale mogło być wynikiem śledztwa, które dotyczyło fałszowania kuponów dystrybucyjnych44. Aresztowanie to nadal jest przedmiotem badań i spekulacji. Od 2018 r. międzynarodowy zespół, prowadzony przez emerytowanego specjalnego agenta śledczego FBI, Vince Pankoke, prowadzi dochodzenie cold case, dotyczące „nierozwiązanej sprawy”, z wykorzystaniem interdyscyplinarnych technik śledczych i analizy big data, które rzuca nowe światło na te wydarzenia.
