by tskz[:pl]
W niedzielne popołudnie 6 stycznia 2019 r. w siedzibie TSKŻ oraz Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej odbyło się spotkanie upamiętniające postać wybitną – Zapomnianego Sprawiedliwego, Aleksandra Ładosia, który będąc w latach 1940 – 1945 posłem dyplomatycznym Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie (Szwajcaria) zainicjował działania ratujące Żydów i kierował Grupą Berneńską (zwaną również Grupą Ładosia).
W skład tej grupy, oprócz Ładosia, wchodzili polscy dyplomaci: Konstanty Rokicki, Stefan Ryniewicz, Juliusz Kühl oraz działacze żydowscy: Chaim Eiss i Abraham Silberschein. Ich działania charakteryzowała bezinteresowność, nie pozyskiwali żadnych (!) korzyści materialnych, za to z wielką odwagą i determinacją zdobywali fundusze, by kupować paszporty krajów Ameryki Łacińskiej, które następnie fałszowali. Posługując się tymi dokumentami Żydzi z gett mieli szanse na uratowanie z Zagłady. Rozmach tej akcji był imponujący, organizacja, konspiracja i towarzyszące działania dyplomatyczne zaprawdę godne podziwu. Po wojnie działalność tej Grupy nie została odkryta i doceniona, a jej członkowie zakończyli życie w niedostatku i zapomnieniu. I dopiero ostatnie lata przyniosły odkrycia i badania nad ich działalnością.
O swoim krewnym, którego dzieje wnikliwie prześledził, opowiadał dr Sebastian Ładoś, doktor nauk prawnych, sędzia, wykładowca, autor nieopublikowanej jeszcze biografii o Aleksandrze Ładosiu. Drugim prelegentem był dr Jacek Proszyk, pracownik Działu Historii Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej, specjalizujący się od 25 lat w badaniach nad historią i kulturą Żydów na południu Polski, autor kilku samodzielnych publikacji i kilkudziesięciu artykułów.
Okazuje się, że wiele jest jeszcze do odkrycia, zweryfikowania i rozpropagowania w badaniu życia i dokonań Aleksandra Ładosia. Urodzony we Lwowie wychowywał się pośród elity intelektualnej tego miasta. Wyśmienicie wykształcony, biegle władał pięcioma językami obcymi, z czego najbardziej lubił język francuski. Pasjonował się historią, jego nauczycielem był Oskar Balzer. Aleksander Ładoś był człowiekiem błyskotliwym, wyśmienitym dyplomatą, zaangażowanym i rozważnym działaczem niepodległościowym. Mentorem Ładosia był Wincenty Witos, blisko współpracował również z Narutowiczem, Stefanem Glaserem, Wojciechem Korfantym. Natomiast jego poglądy, krytyka każdej władzy autorytarnej, a przy tym aktywna działalność publicystyczna przyczyniły mu wrogów, mi in. w osobie Józefa Piłsudskiego, czy Józefa Becka.
Aleksander Ładoś jako jeden z pierwszych zorientował się jaką drogą podąża Hitler. Swoją wiedzę, obserwacje i ostrzeżenia przekazywał w czasie II Wojny Światowej do Anglii, zachowały się na szczęście depesze dokumentujące ten fakt.
Szacuje się, że działania Grupy Ładosia ocaliły życie ponad 400 osób, ciągle trwają badania i poszukiwania dokumentów i rodzin ocalonych.
Dr Jacek Proszyk opowiedział o rodzinach i osobach pochodzenia żydowskiego z Białej i z Bielska, które próbowały skorzystać z tych paszportów. Była to na przykład rodzina Brüll, ich starania nie powiodły się, trafili do Auschwitz, ale zdołali przeżyć. Natomiast rodziny Wolfów i Rapaportów związane z organizacją Agudat Israel były na liście Ładosia i obydwie rodziny przeżyły, dlatego trzeba dotrzeć do nich i dowiedzieć się jak przeżyli.
Wydarzenie zorganizowała Gmina Wyznaniowa Żydowska oraz Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Oddział w Bielsku-Białej.
Zrealizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
Tekst i foto: Małgorzata Koniorczyk
[:]
